... ๘.  ใช้ปัญญา มาพิจารณา ร่างกาย หรือรูป และใช้ปัญญามาพิจารณาใจ หรือนาม  ทั้งภายนอก ใน ทุกๆเวลา ทุกๆ ที่  จนรู้ว่าทุกๆ อย่าง ว่าเป็นไตรลักษณ์ ( ยกเว้นนิพพาน ที่ไม่เป็นไตรลักษณ์  จะสุข  เที่ยง )   คือ ล้วนแต่อยู่ภายใต้ ความทุกข์  ( ทุกขัง = บีบคั้น   ทรมาน  ทนได้ยาก  แปรปรวน   ตรงกันข้ามกับสุข ),   รู้ว่ารูป นาม  อยู่ภายใต้ ความไม่แน่ ( อนิจจัง  = ตั้งอยู่ บ้าง  ดับไปบ้าง   เปลี่ยนแปลงบ้าง  ชั่วคราวบ้าง  ขัดแข้งกับความเที่ยงบ้าง ),  รู้ว่ารูป นาม  อยู่ภายใต้ การบังคับเอาตามใจไม่ได้ ( อนัตตา = ว่างเปล่า   จะมีเจ้าของก็มีเพียงเฉพาะแต่ มีแบบ สมมุติเอา    แต่..จะไม่มีเจ้าของในแบบที่แท้จริง ( จะมีก็เพียง รูป นาม เท่านั้น  ไม่ใช่ไม่มี   มีอยู่)  จะบังคับเอาตามใจไม่ได้   มีเหตุมีผล  เมื่อมีการกระทำ ก็จะต้อง มีผล   ตรงกันข้ามกับอัตตา    ( อัตตา = จะบังคับเอาตามใจ เมื่อไหร่? ก็ได้ ) ) ...

    แล้ว ก็ให้พยายามน้อมจิตเข้าไปหา อาสะวักขะยะญาณ  คือญาณที่จะฆ่ากิเลสจนหมด  เพื่อจะได้ใช้ปัญญาอย่างเต็มที่  จนรู้จัก อริยสัจจ์ทั้ง ๔ คือ ๑. รู้จักทุกข์ คือ รู้ปัญหา,  ๒. รู้จักสมุทัย คือ รู้ตัณหา , ๓.  รู้จักนิโรธ คือรู้นิพพาน,  ๔.  รู้จักมรรค คือรู้ศีล สมาธิ ปัญญา,  จนปล่อย  วางหมดทุกรูป ทุกนาม วางแบบไม่ต้องถือ  นิพพาน  แต่เวลาปกติก็ทำหน้าที่ดี ๆไป...   หรือ   คือ รู้ในขั้นที่  ๑.   รู้ ว่าอริยสัจจ์ ๔  คืออะไร? ( สัจจะญาณ = รู้ความจริง  เนื้อหา  เรื่องราว )    เช่น๑.  รู้ในทุกข์ ว่า คือปัญหา  ความทุกข์,   ๒.  รู้ในสมุทัย ว่า คือต้นเหตุ  สาเหตุของทุกข์ โดยรู้ว่ามี ความอยากหรือ ตัณหาทั้ง ๓  ที่จะเป็นต้นเหตุ  เป็นสาเหตุของทุกข์     ( ตัณหา ๓  คือมี   ๑.  อยากเกิน ในกาม   ๒.  อยากเกินในความมี ความเป็น   ๓.   อยากเกินในความไม่อยากมี  ไม่อยากเป็น ),   ๓. รู้ในนิโรธ คือ ดับทุกข์ ดับตัณหา หรือนิพพาน,  ๔.   รู้ในมรรคทั้ง ๘  ว่า มีอะไรบ้าง   มีกี่ข้อ  รายละเอียดเป็นอย่าง ไร?  นี่คือรู้ สัจจะญาณ  คือ รู้ว่า อะ ไร เป็นอะไร?  ( จะทำอะไร? )

                 รู้ในขั้นที่  ๒.  รู้ ว่าจะทำอย่างไร?  ( กิจจะญาณ = รู้ว่า จะต้องทำอย่างไร ใน ทุกข์   สมุทัย   นิโรธ   ใน มรรค นั้น )   เช่น  ในทุกข์ ก็รู้ว่าจะต้องกำหนดรู้จักทุกข์ให้ได้,      ในสมุทัยก็รู้ว่าจะต้องละตัณหาทั้ง ๓ ให้ได้,   ในนิโรธก็รู้ว่าจะต้องทำนิโรธ หรือนิพพานให้แจ้งชัดให้ได้,      ในมรรคก็ รู้ว่าจะต้องเจริญมรรคให้ได้   นี่ คือรู้ ในขั้น  กิจจะญาณ คือ รู้ว่า เป็นอย่างไร?   จะต้องทำอย่างไร  จะ จะ จะ ต้องทำให้ได้,    ( ขั้นกำลังทำ )

                 รู้ในขั้นที่ ๓ .  รู้ ว่า ทำได้จริง ๆ เสร็จเรียบร้อยทั้งหมด แล้ว ( กะตะญาณ = รู้ว่า ได้ทำสำเร็จ  แล้ว  บรรลุแล้ว )   เช่น  รู้ว่าได้กำหนดรู้ทุกข์ ในเรื่องทุกข์ ๆ  เรียบร้อยแล้ว,   รู้ว่าได้ละตัณหาทั้ง ๓ ในเรื่อง สมุทัย ได้หมดทุกตัวเรียบร้อยแล้ว ,  รู้ว่าได้บรรลุนิพพานในเรื่อง นิโรธ เรียบร้อยแล้ว ,   รู้ว่าได้ทำให้มรรค ๘  เจริญเต็มที่บริบูรณ์ครบในเรื่องมรรค   เรียบร้อยแล้ว,    รวม  ๑๒  อย่าง  ( ปริวัฏฐะ ๓ ( ๓ คูณ ๔ = ๑๒ )  อาการ ๑๒ )